قالبی از شعر فارسی است که دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان‌ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. در این قالب هر بیت دارای قافیه‌ای جداگانه است و به همین دلیل به آن مثنوی (دو تا دو تا) گفته می‌شود. از بزرگترین سروده های ادبیات پارسی که در قالب مثنوی سروده شده اند، شاهنامه ی فردوسی می باشد. کلیله و دمنه رودکی و آفرین نامه ابوشکور بلخی نیز از اولین نمونه‌های مثنوی است. از جمله دیگر سرایندگانی که از این قالب استفاده کرده‌اند می‌توان از مولانا جلال‌الدین بلخی نام برد که مطالب عرفانی خود را در قالب مثنوی سروده است. نظامی، سعدی، عطار و جامی نیز از دیگر شاعران بزرگ این قالب اند. این قالب شعری خاص زبان فارسی است
ساختار و نحوه قرار گیری قافیه در مثنوی
ــــــــــ#ــــــــــ#
ــــــــــ*ــــــــــ*
ــــــــــ+ــــــــــ+
ــــــــــ^ــــــــــ^
ــــــــــ°ــــــــــ°
ــــــــــ~ــــــــــ~
ــــــــــ•ــــــــــ•
نمونه هایی از مثنوی
از فردوسی با مطلع:
به نام خداوند جان و خردکزین برتر اندیشه بر نگذرد
خداوند نام و خداوند جایخداوند روزی ده و رهنمای
خداوند کیوان و گردان سپهرفروزنده ماه و ناهید و مهر
ز نام و نشان و گمان برترستنگارنده برشده گوهرست
از بوشکور بلخی با مطلع:
بدان کوش تا زود والا شویچو دانا شوی زود والا شوی
نه داناتر آن کس که والاتر استکه والا تر آن کس که داناتر است
نبینی ز شاهان ابرتخت و گاهز دانندگان باز جوید راه؟
از اسدی توسی با مطلع:
ستیز آوری کار اهریمن استستیزه به پرخاش آبستن است
همیشه در نیک و بد هست بازتو سوی در بهتری شو فراز
چه رفتن ز پیمان چه گشتن ز دینکه زین هردو به ز آسمان و زمین
چو یار گنه کار باشی به بدبه جای وی ار تو بپیچی سزد